Zelfbepalend gedrag bij kinderen met autisme
Veel ouders van een kind met autisme herkennen het: hun kind wil steeds alles zelf bepalen. Van wat er gegeten wordt tot hoe de dag verloopt. Hoewel dit soms gewoon lijkt op koppig gedrag, maar er zit vaak veel meer achter. Daarom leg ik in dit artikel uit waar zelfbepalend gedrag bij kinderen met autisme vandaan komt, zodat je het beter kunt begrijpen en inzicht krijgt in het gedrag van je kind.
Wat is zelfbepalend gedrag?
Zelfbepalend gedrag bij kinderen met autisme betekent dat een kind steeds zelf wil bepalen wat er gebeurt, soms ook voor andere gezinsleden. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in:
Het bepalen wat er gegeten wordt of wanneer.
Beslissen waar anderen zitten of wat ze doen.
Vasthouden aan vaste routines of een vaste volgorde van activiteiten.
Voor buitenstaanders lijkt het soms op koppigheid, maar voor kinderen met autisme is het vaak een manier om grip en veiligheid te krijgen in een wereld die zij als onvoorspelbaar ervaren.
Het ijsbergmodel: zichtbare en onzichtbare factoren
Een goed hulpmiddel om zelfbepalend gedrag te begrijpen is het ijsbergmodel. Het gedrag dat je ziet (zoals aandringen, protesteren of huilen) is slechts het topje van de ijsberg.
Daaronder liggen de onzichtbare factoren die het gedrag aansturen:
Angst en onzekerheid
Moeite met het voorspellen van situaties
Behoefte aan controle
Frustratie over niet begrepen worden
Voor een kind met autisme kan het dagelijkse leven soms onvoorspelbaar en stressvol zijn. Zelfbepalend gedrag helpt het kind om meer grip te krijgen en de situatie voorspelbaarder te maken.
Theory of Mind: waarom kinderen met autisme vasthouden aan hun eigen plannen
Veel kinderen met autisme hebben een minder goed ontwikkelde Theory of Mind, wat betekent dat ze moeite hebben om te begrijpen wat anderen denken of willen. Hierdoor leren ze langzamer dat andere mensen ook hun eigen wensen hebben en dat je niet altijd je zin krijgt.
Hierdoor blijven ze langer vasthouden aan hun eigen plannen en proberen ze zelf controle te houden over situaties die ze onzeker of bedreigend vinden. Kortom, een minder ontwikkelde Theory of Mind versterkt het zelfbepalende gedrag, omdat het kind houvast probeert te creëren in een onvoorspelbare wereld.
Conclusie
Zelfbepalend gedrag bij kinderen met autisme is zelden een kwestie van onwil of koppigheid. Het is een complexe mix van angst, onzekerheid, behoefte aan controle en moeite met het begrijpen van anderen.
Door het gedrag te bekijken via het ijsbergmodel, wordt duidelijk dat wat zichtbaar is (het gedrag dat ouders ervaren) slechts een uiting is van wat er diep van binnen speelt. Dit inzicht kan helpen het gedrag beter te begrijpen en te zien dat het een logische reactie is op een voor het kind onvoorspelbare wereld.
Wil je leren hoe je als ouder stap voor stap meer grip op het gedrag van je kind krijgt en het zelfbepalende gedrag kunt verminderen? In mijn cursus Autisme en Onbegrepen Gedrag deel ik praktische strategieën en tips die je direct kunt toepassen om meer rust in je gezin te krijgen.
Geschreven door Shannon Spork (orthopedagoog MSc)
